Chociaż za oknem pogoda iście zimowa, to jednak jeszcze trwa jesień. O jej rychłym pożegnaniu pisali uczestnicy XVII Ursynowskiego Dyktanda. Jak poradzili sobie z tekstem prof. Jerzego Bralczyka?

Co roku jesienią setki uczestników mierzą się z przygotowanym przez ekspertów tekstem Ursynowskiego Dyktanda. Najlepsi zgarniają tytuł Mistrza Ortografii. Nie inaczej było w tym roku.

W XVII Ursynowskim Dyktandzie im. Andrzeja „Ibisa” Wróblewskiego wzięło udział ok. 170 osób. Podzieleni na kategorie: młodziki, juniorzy, open, ekspert - uczestnicy mieli za zadanie bezbłędnie spisać czytany tekst dyktanda. Nie zabrakło osób, które pierwszy raz brały udział w tej językowej zabawie.

- Ja obserwuję, a córka będzie pisała. Nie przygotowywałyśmy się jakoś specjalnie. Córka lubi język polski, udziela się w szkole, dlatego postanowiła spróbować. Nawet nie przejrzałyśmy dyktand z poprzednich lat, nie przeszło mi to przez głowę. Dlatego idziemy totalnie na żywioł! - mówi pani Kasia, mama Wiktorii. 

Nie zabrakło także bardziej doświadczonych uczestników. - To mój drugi raz. Traktuję to jako zabawę, więc czuję się wyluzowana. Dlatego też wcale się nie przygotowywałam. W zeszłym roku tak się wyluzowałam, że zajęłam drugie miejsce w kategorii open - stwierdziła pani Iwona.

"Żeby nie było tak bezboleśnie"

Dyktando przygotowują co roku na zmianę szanowani językoznawcy - doc. Grażyna Majkowska i prof. Jerzy Bralczyk. W tym roku padło na prof. Bralczyka. Już na wstępie ekspert przepraszał uczestników za przygotowany tekst.

- Bardzo przepraszam państwa za to, że to jest takie łatwe. Pani docent próbowała utrudnić trochę później i to, co jest trudne, to w zasadzie jest jej autorstwa. Ja na starość tak łagodnieję, że co napiszę trudny wyraz, to potem myślę, że może to za trudne, i zmieniam na jakiś łatwiejszy. W związku z tym, poprawiając, jak jakieś dyktando będzie zbyt dobre, to my tam wsadzimy jakiś błąd, żeby nie było tak bezboleśnie - żartował prof. Bralczyk. 

Rzeczywiście wydaje się, że tegoroczne dyktando należało do tych łatwiejszych i krótszych. Uczestnikom szło na tyle sprawnie, że skończyli przed zakładanym czasem. - Szoku nie było, w tym roku jakoś łagodnie. A byłam na każdym dyktandzie, oprócz tego w 2020 roku - zauważyła pani Grażyna. 

Pisane razem czy oddzielnie?

Dyktando obfitowało jednak w różnorodne językowe pułapki. Na przykład nazwy rzadko spotykanych roślin: „namorzyn zwany nieco żartobliwie srożyplątem” czy „sączyniec, czyli pigwica”. Nie tylko one sprawiały uczestnikom kłopoty.

- Największą trudność sprawiły mi kwestia pisowni łącznej i rozłącznej oraz oczywiście przecinki. Prowadzący co prawda czytał sugestywnie, ale wciąż mimo wszystko to zawsze trudne - stwierdza uczestniczka Ursynowskiego Dyktanda. 

Były też pułapki związane z pisownią łączną i rozdzielną - w tym roku bardzo dużo. Aby sprawdzić, jak pretendenci do tytułu Mistrza Ortografii sobie z nią poradzą, prof. Bralczyk wykorzystał między innymi słowa związane z kolorami: rubinowo-złote, jaskrawoczerwone, zimozielone, zmiennobarwne, srebrnolistne.

Jak to jest z tym czasem?

O zastawionych pułapkach profesor oraz doc. Majkowska opowiedzieli nieco podczas rozmowy, gdy eksperci skryci na zapleczu sprawdzali prace uczestników. Dyskusja skupiła się jednak na inspiracji, która natchnęła prof. Bralczyka do napisania dyktanda o jesieni - o czasie.

- Czas to jest myśliwy albo zwierzyna. Albo my gonimy czas, a czas ucieka. Albo czas nas goni i wtedy my uciekamy. Co robi czas, kiedy nas dopadnie? Zabija nas. A co my robimy z czasem, jak go dopadniemy? No trzeba jakoś zabić ten czas - mówił językoznawca. 

Uczestnicy dowiedzieli się, jak to jest z tym opisywaniem czasu w języku polskim, skąd się wzięły różne słowa i powiedzenia z czasem związane. Mogli również sami zadawać pytania, na które eksperci z chęcią odpowiadali.

Wyniki Ursynowskiego Dyktanda 2022:

• Kategoria młodziki: 1. Tymon Pąprowicz; 2. Weronika Ekwińska; 3. Katarzyna Kaczmarek
• Kategoria juniorzy: 1. Jan Opalski; 2. Marta Kupniewska; 3. Pola Zagórska
• Kategoria ekspert (honorowa): 1. Małgorzata Denys; 2. (ex aequo) Marek Ziółkowski i Sebastian Mirecki
• Kategoria open: 1. Magdalena Solka; 2. Magdalena Sobkowicz; 3. Joanna Wiśniewska
• Wyróżnienia: Emilia Saczuk i Teresa Hampel

Dyktando odbywało się pod patronatem portalu Haloursynow.pl.

Tekst Ursynowskiego Dyktanda:

„Pożegnanie jesieni”

Któż by (,) spośród naszych (,) skądinąd przaśnych (,) pór roku (,) uznał za najpiękniejszą – jesień? Wielu z nagła zapytanych zazwyczaj naprędce wskaże wiosnę, wypadałoby sądzić, że i lato ma zwolenników. Ale jesień?

Gdy wczesnojesienne (,) ledwie co rozsłonecznione poranki (,) ukażą różnobarwność  swojskich lasów i ogrodów, można by się w nich na zabój rozkochać. Jeszcze rdzawo nakrapiane, niezwarzone mrozem, wręcz przeciwnie, niejednokrotnie zdawałoby się jakby rozprażone pąsowawym ogniem kolorów liście, często gęsto niemalże ciepłe rudawobrązowymi przebłyskami, to znów rubinowozłote albo z kolei jaskrawoczerwone (,) do cna zniweczą nasze niewczesne uprzedzenia do jakoby szaroburej jesieni.

W ogrodzie, nawet niezbyt zadbanym lub zgoła zaledwie chędogim, rośliny nierzadko jak gdyby dopasowują się do siebie barwami – (,) te zimozielone i te zmiennobarwne. A jest ich w bród. Kolcowój obok nieszpułki czy miechunki, złotokap obok paulowni – (, ;) same nazwy dostrajają się do kolorów. Albo na odwrót.

Pewnie, tropikalne nieprzebarwiające się rośliny, jak srebrnolistna mrówkolubna drążnia czy choćby namorzyn, zwany zresztą co nieco żartobliwie srożyplątem, albo sączyniec, czyli pigwica, mają swój  niby-egzotyczny wdzięk, ale nie ma to jak nasze swojskie lub w końcu dobrze przysposobione.

Szkoda, że wiele kolorów minie (- ,)czy to wraz ze zwiędnięciem, czy z uschnięciem. Jak by sprawić, by pozostały?

Gdzieżby tam! (.) Rychło przyjdzie naprawdę nieużyta, szara zima. (...)”