Od logopedy do lekarza

Rozpoznanie logopedyczne czasami następuje w trakcie jednego spotkania, a czasami obejmuje kilka wizyt. Niejednokrotnie zanim logopeda postawi diagnozę kieruje pacjenta na dodatkowe badania specjalistyczne. Kiedy tak się dzieje i dlaczego ocena lekarska bywa niezbędna do postawienia diagnozy i podjęcia terapii logopedycznej? O tym rozmawiamy z logopedą Martą Janeczek, dyrektorem ursynowskiej poradni BONA VERBA.

Kiedy logopeda posiłkuje się opinią innych specjalistów?

Zawsze wtedy, gdy wymagana jest pogłębiona ocena w zakresie budowy narządu mowy lub funkcji rzutujących na prawidłowe nabywanie mowy. Chodzi o ocenę nieodzowną do trafnej diagnozy logopedycznej i rozplanowania skutecznej terapii logopedycznej, jednak wykraczającą poza kompetencje logopedy lub jego możliwości diagnostyczne.

Do jakich specjalistów może nas skierować logopeda?

Logopeda kieruje do różnych specjalistów w zależności od danych uzyskanych w wywiadzie i podczas badania logopedycznego.

Jednym ze stałych elementów badania logopedycznego jest orientacyjne badanie słuchu. W wypadku uzyskania nieprawidłowych wyników tego badania, logopeda kieruje pacjenta do audiologa lub otolaryngologa w celu ustalenia, czy u pacjenta nie jest obniżony prób słyszenia. Szczególnie w wypadku małych dzieci niemówiących lub mało mówiących, tych, których mowa rozwija się nieharmonijnie, u których następuje mały, nieproporcjonalny względem wieku przyrost słownika, samoistnie nie następuje rozwój zdania i związana z nim gramatykalizacja mowy, pierwszym i podstawowym badaniem, które należy wykonać jest właśnie badanie słuchu. Mowa czynna rozwija się bowiem w sprzężeniu zwrotnym z analizatorem słuchowym. Wszystkich zainteresowanych problemem braku mowy u maluchów zachęcam do przeczytania artykułu „Moje dziecko nie mówi! Co robić?”, w którym rozwijam ten temat.

Otolaryngolog to specjalista, z którym logopeda często współpracuje...

Do otolaryngologa, ale i foniatry, zostają skierowani pacjenci z nosowaniem, u których występuje podejrzenie rozszczepu podśluzówkowego lub niewydolności podniebienno-gardłowej. Niezbędna jest wówczas ocena szczelności podniebienia twardego, ale także proporcjonalności podniebienia miękkiego i możliwości domknięcia rezonatora nosowego poprzez zetknięcie języczka podniebienia miękkiego z tylną ścianą gardła. W takim wypadku do przeprowadzenia kompleksowej diagnostyki niezbędne jest użycie instrumentarium lekarskiego.

To nie jedyne dodatkowe badania, które mogą zostać zlecone przez logopedę...

Zgadza się. Do laryngologa logopeda kieruje pacjentów także wówczas, gdy objawy językowe, np. międzyzębowe wady wymowy, oraz nieprawidłowo ukształtowane funkcje fizjologiczne w obrębie aparatu artykulacyjnego wskazują na możliwość istnienia przeszkód anatomicznych w nosogardzieli uniemożliwiających swobodne oddychanie torem nosowym, tworzenie odpowiedniego podciśnienia w jamie ustnej przy zamkniętej szparze ust i kształtowanie normatywnego typu połykania. W takim wypadku ogląd nosogardzieli aparaturą laryngologiczną ma za zadanie wykluczyć przerost migdałka gardłowego, występowanie polipów lub innych anomalii anatomicznych w nasadzie znajdujących się poza oglądem logopedy.

Czy nieprawidłowości anatomiczne bywają widoczne „gołym okiem”?

Tak, należą do nich w szczególności skrócone wędzidełko podjęzykowe, o którym mówiłam w wywiadzie „Za krótkie wędzidełko podjęzykowe! Co robić? Logopeda radzi”, oraz wady zgryzu i anomalie zębowe.

Należy zwrócić uwagę, że prawidłowe warunki zgryzowe są istotne do ukształtowania się normatywnej artykulacji, zaś niejednokrotnie diagnozowane wady wymowy korelują z wadą zgryzu występującą u pacjenta. Kierujemy wówczas pacjenta do ortodonty. Leczenie logopedyczne i ortodontyczne w takim wypadku powinno być prowadzone równolegle.

Co ciekawe może zdarzyć się również, że to ortodonta skieruje swojego pacjenta do logopedy. Z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy funkcje fizjologiczne w obrębie aparatu artykulacyjnego, tj. pozycja spoczynkowa języka, oddychanie, połykanie, gryzienie lub żucie są nieprawidłowo ukształtowane, przez co utrudniają leczenie ortodontyczne lub rzutują na możliwość uzyskania trwałych efektów tego leczenia. Logopeda prowadzi wówczas pierwszoplanowo terapię miofunkcjonalną, czyli ukierunkowaną na prawidłowe ukształtowanie wymienionych funkcji prymarnych, w drugiej kolejności terapię wad wymowy, o ile taka okaże się potrzebna.

W wywiadzie „Logopeda dla dorosłych” rozmawialiśmy o problemach logopedycznych, z którymi zgłaszają się osoby dorosłe. Czy w wypadku osób pracujących głosem logopeda również posiłkuje się dodatkowymi badaniami?

W wypadku pacjentów z zaburzeniami emisji głosu, nieprawidłowym nastawieniem głosu, męczliwością głosu, utratą dźwięczności głosu, chrypką, a także z nawracającymi lub przewlekłymi dolegliwościami bólowymi w obrębie gardła i krtani wskazana jest ocena foniatryczna krtani i diagnostyka w kierunku dysfonii. Badanie fiberoskopowe krtani pozwala na szczegółową ocenę narządu głosu i wykluczenie takich nieprawidłowości jak guzki głosowe, polipy na krtani czy niedomykalność szpary głośni. Wynik badania pozwala na indywidualne dostosowanie wytycznych medycznych do konkretnego pacjenta, ale także na szczegółowe rozplanowanie programu terapii logopedycznej.

Jakich skierowań jeszcze możemy spodziewać się od logopedy?

Mowa wyrasta na gruncie rozwoju motorycznego i psycho-poznawczego, zaś wszelkie nieprawidłowości w tych zakresach mogą mieć wpływ na jej prawidłowy rozwój i normatywne  ukształtowanie. W wypadku podejrzenia deficytów może okazać się potrzebne wykonanie badania neurologicznego lub psychologicznego. 

W tym miejscu warto podkreślić, że logopedia to dziedzina interdyscyplinarna, która wprawdzie wyrosła na gruncie wiedzy i doświadczeń nauk humanistycznych z jednej strony: językoznawstwa i pedagogiki oraz nauk medycznych z drugiej, to jednak jest stricte nauką o zaburzeniach mowy. Z tej racji logopeda wprawdzie niejednokrotnie posiłkuje się pogłębioną diagnostyką z dyscyplin, które można by określić względem logopedii macierzystymi, aczkolwiek nigdy nie wkracza w kompetencje specjalistów medycyny, przeciwnie - podejmuje z nimi współpracę podczas leczenia ukierunkowanego na usunięcie lub zniwelowanie zarówno objawów, jak i przyczyn istniejących zaburzeń mowy.

Dziękuję za rozmowę.

Bona Verba - Centrum rozwoju i terapii
Logopedia, pedagogika, rehabilitacja

• ul. Puszczyka 20, Ursynów
• tel. (22) 400 56 26, tel. kom. 579-999-626 
• godziny otwarcia: pon. - pt. 14:00 - 20:00
• www.bonaverba.edu.pl

(materiał partnera)